Militaire zaken en biografie Jan van der Croon

Tweede Wereldoorlog en voorspel

Jan Smits, 'De oorlogsjaren van het Bisschoppelijk College'.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 1 (1986) 37-38.

Inhoud: De titel belooft meer dan wat gegeven wordt. Een brief van directeur Moors van het College aan de familie Engeler-Joachimsthal wordt weergegeven. Het geeft een korte impressie van de gebeurtenissen op de school vanaf augustus 1944 tot mei 1945.
Smits, 'De oorlogsjaren van het Bisschoppelijk College'

'Kroniek over het schooljaar 1944-1945'.
In: De Enterhaak : studentenblad van het Bisschoppelijk College Weert 11 (1945) 5 - 11.

Inhoud: Behalve de schoolkroniek die loopt van augustus 1944 tot augustus 1945 met aandacht voor oorlog en bevrijding, wordt het verloop van de bezettingstijd op het College gememoreerd.
'Kroniek over het schooljaar 1944-1945'

[Emile Haanen], 'De april-meistakingen van 1943'.
In: Klimop 6 (1983) 9-10.

Inhoud: Kort interview met W. Fonteyn, een van de stakers bij Meelfabriek 'Weert', voorheen Gebr. Van de Venne in Weert.
 

J.H. Adriaens, 'Verslag van de PTT in een ontvolkte stad'.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 1 (1986) 29 - 37.

Inhoud: Autobiografische notitie over de eerste dagen van de nazi-bezetting van Weert in de periode 10 - 14 mei 1940.

J(an) Henkens, 'Hoe Weert in 1940 en in 1944 aan een ramp ontkwam'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 88 (1969) 171-182.

Inhoud: Als gevolg van een gat in de verdededingslinie op de grens van België en Nederland kregen de Duitse troepen de linie zonder strijd in handen. Daardoor ontsnapte Weert in mei 1940 aan een te verwachten verwoesting, omdat de stad in de linie lag. In september 1944 werd Weert zonder veel materiële schade bevrijd als gevolg van een snelle opmars van Britse troepen in het kader van de operatie Markert Garden en het terugtrekken van de Duitsers achter het kanaal Wessem-Nederweert en de Noordervaart. De hoofdmoot van het artikel ligt op de bevrijding van Weert en de gevechten aan het nabije front. Opvallend is de afwezigheid van enige bronverwijzing.
Henkens, 'Hoe Weert in 1940 en in 1944 aan een ramp ontkwam'

Piet J.G.A. Hermans, 'Restanten van de Peel-Raamstelling in Weert'.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 1994 8 (1993) 114-120.

Inhoud: Beknopte beschrijving van de locatie en aanleg van de kazematten en inundatiewerken in het 'vak Weert'. Een aansluiting aan Belgische zijde van de Zuid-Willemsvaart kwam niet tot stand, mede gezien hun vernietigende commentaar op het nut van de stelling. Op Belgische suggesties het dramatische gat in de verdediging op een effectievere wijze te dichten, werd geen acht geslagen. De Belgen hadden in maart 1940 in burger de stelling drie dagen lang geïnspecteerd. De Nederlanders hechtten sterk aan de neutraliteitspolitiek. De simpele verovering van de stelling in mei 1940 en de restanten van de kazematten komen tot slot aan bod.
 Hermans, 'Restanten van de Peel-Raamstelling in Weert'

J[an] Henkens, 'Willem Adriaan van Horne en de Van Horne-kazerne te Weert'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 81 (1962) 93-96.

Inhoud: De naamgever van de militaire kazerne wordt verklaard met vermelding van zijn biografische gegevens. Het misverstand, dat de naamgever iets te maken zou hebben met de grafelijke familie van Horne te Weert en Horn, wordt uit de weg geruimd. 
 

Eerste Wereldoorlog

Jan Henkens, ‘Weert en het einde van W.O.-I’.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 1988 3 (1988) 63-70.

Inhoud: De opvang van Franse en Belgische vluchtelingen in oktober 1919 komt aan de orde. Aandacht wordt besteed aan de herbegrafenis van Franse vluchtelingen in juli 1935 op de begraafplaats aan de Molenpoort in een monumentaal graf. Verder wordt de ontploffing van een Duitse munitietrein in november 1918 te Hamont met tientallen doden belicht. Vele gewonde Duitsers werden voor medische hulp in Weert opgevangen. Zeven militairen stierven in Weert, waarvan er zes aan de Molenpoort begraven werden. Deze zijn aldaar in 1937 herbegraven onder een tombe.
Henkens, ‘Weert en het einde van W.O.-I’

Oorlogen 1568 - 1770

Jos. Habets, 'Historische liederen uit Limburg: Relaas van de batalje van Weert, geschied den 7 Augustus 1760 namiddag of te wel de folie van den Rog hersteld'.
In: De Maasgouw : orgaan voor Limburgsche geschiedenis, taal- en letterkunde 15 (1893) 37-39. 

Inhoud: Overwinningslied uit de Zevenjarige Oorlog (1756-1763). Ongeregelde Hannoveraanse militairen vielen de stad Weert binnen en namen hun intrek in herberg 'Het Zwaard' op de Markt. Zij eisten geld, met name van de stad en van enkele kloosters. De Weertenaren schoten enkelen neer en nam de rest gevangen. Zie de Chroniek van Flament, blz. 189-190 (klik hier). 
Habets, 'Historische liederen uit Limburg: Relaas van de batalje van Weert'

H.J.M.E. Mathijsen, 'Weert in 1702 : militaire acties en de verwoesting van het kasteel'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 92 (1973) 19-27.

Inhoud: In een goed gedocumenteerd artikel wordt de inname van de stad en het kasteel door de troepen van Godard van Reede, graaf van Athlone onder directe leiding van luitenant-generaal Jobst von Scholten in het begin van de Spaanse Successie-oorlog beschreven. De Franse troepen die op het kasteel gelegerd waren, werden als gevolg van bombardementen, waardoor het kasteel uitbrandde, tot overgave gedwongen.

Dalmatius van Heel, 'Stukken betreffende de geschiedenis van Weert’.
In: De Maasgouw : orgaan voor Limburgsche geschiedenis, taal- en letterkunde 21 (1899) 67.

Inhoud: Opdracht van Gelderse stadhouder Isenghien tot herstel van de stadsmuren en bescherming van de troepen tijdens Hollandse oorlog in 1674 en opdracht van de Gelderse stadhouder Hornes tot levering van bedden en paardenstallingen en diverse militaire kosten te delen tussen Nederweert en de Buitenie tijdens Spaanse successieoorlog in 1701-1702.

Bernardino de Mendoça, ‘Het jaar 1572 : hoofdstuk IV : De inname van de stad Weert; het beleg van het kasteel. – Moedig besluit van kapitein Çayas; vertrek van het garnizoen van Weert. – Verraad van enkele verdedigers van het kasteel. – De vrouwen vechten met de soldaten. Vele doden bij het beleg.’ / vertaling uit het Frans door C.H.J. (Cor) Tubée (Weert 2001).
In: Commentaires de Bernardino de Mendoça sur les évènements de la guerre des Pays-Bas, 1567-1577 / traduction nouvelle [de l'espagnol] par Loumier; avec notice [sur l'auteur] et annotations par le colonel Guillaume; I [1567-1572] (Brussel 1860) 345-349.

Vestingwerken en schansen

Emile Haanen, 'Het herstel aan de vestingwerken en het kasteel in 1703-1705'.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 1998 12 (1997) 75-85.

Inhoud: In de periode 1702-1716 behoorde Weert tot het Staatsbezette deel van Spaans-Gelderland, waarbij in 1702 het kasteel in brand werd geschoten. Het verbeterplan van de werken met de daarbijbehorende kaart uit 1703 wordt besproken. Het renvooi op de kaart komt integraal aan de orde. Voor de grote uitbeidingswerken gaf de Haagse Raad van State geen toestemming; wel voor kleine reparatiewerkzaamheden
Haanen, 'Het herstel aan de vestingwerken en het kasteel in 1703-1705'

Jan Henkens, 'Het verval der vestingwerken van Weert'.
In: "Van Nyersen Upwaert" : een bundel opstellen over Limburgse geschiedenis aangeboden aan M.K.J. Smeets bij zijn afscheid als rijksarchivaris in Limburg : Werken uitgegeven door Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap 7 (1981) 253-257.

Inhoud: Betreft het kasteel, de stadsmuren en -wallen met de grachten. Als gevolg van bovenstaand artikel van Haanen (klik hier) en Tubée / Smeets (klik hier) grotendeels achterhaald.
Henkens, 'Het verval der vestingwerken van Weert'

Karel A.H.W. Leenders, '[Bespreking van] Jos Wassink en Wiel Nouwen, Boerenschansen : Verscholen voor Staatsen en Spanjaarden (Weert 2008)'.
In: Noordbrabants Historisch Jaarboek 26 (2009) 279 - 280.

Inhoud: De recensent is van mening dat het belang van dit boek ligt in de inventarisatie van schansen, die zich in hoofdzaak beperkt tot de ruime omgeving van Weert. Voor Belgisch Limburg bestaat die opsomming uit overschrijverij; Noord-Brabant blijft grotendeels buiten beeld.
Het is de recensent niet euvel te duiden, dat hij niet weet, dat er in de omgeving van Weert schansen niet zijn opgenomen of dat er schansen zijn opgenomen, die niet bestaan hebben. Dat de auteurs de functie van een schans niet begrepen hebben, is hen zelfs in ernstige mate aan te rekenen. In het Weerter land dienen schansen om vee en kostbare goederen in veiligheid te brengen en niet om een schuilplaats te bieden voor de bevolking.
Leenders, '[Bespreking van] Jos Wassink en Wiel Nouwen, Boerenschansen'

Jan Henkens, 'Een schansreglement uit Weert'.
In: De Maasgouw : tijschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 100 (1981)177-183.

Inhoud: Een korte algemene beschrijving van het verschijnsel boerenschans, waarna vervolgd wordt met een moderne, samengevatte versie van het schansreglement voor het gehucht Moesel.
Aangezien de voorschriften 2, 7, 10, 12, 15, 18, 23, 24, 27 niet correct lijken te zijn weergegeven in huidig taalgebruik, wordt hier verwezen naar de transcriptie van de originele tekst (klik hier).
Het reglement was trouwens ook van toepassing voor de schans van het gehucht Keent. Het doel van beide schansen gold het stallen van vee en de opslag van meubilair als bescherming tegen doortrekkende militaire troepen. Er waren ook schansen op de overige gehuchten, behalve op Altweert en Hushoven. Alleen de Laarder- en Boshoverschans bestaan nog. Slechts op een paar schansen trof men in de 19e eeuw schooltjes aan, maar niet op de Moeselerschans.
Henkens, 'Een schansreglement uit Weert'

C.H.J. Tubée en S.H.F. Smeets, ‘Weert’.
In: Atlas van historische vestingwerken in Nederland : Limburg (Utrecht 1998) 63-67.

Inhoud: Geeft een beknopte beschrijving van de krijgsgeschiedenis en de vestingbouwkundige ontwikkelingen in de periode 1300 - 1940.
Tubée, Smeets, ‘Weert’
 

Jan van der Croon

Emile Haanen, 'Jan van der Croon'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 119 (2000) 243-256.

Inhoud: De verwisseling met de ruitergeneraal Jan van Weert of Werth, de legendes rondom Van der Croon’s povere afkomst, jeugd en liefde, evenals zijn onderkoningschap van Bohemen worden verklaard of ontrafeld.

Emile Haanen, 'De militaire levensloop van Jan van der Croon. Een beknopte beschrijving '.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 2001 15 (2000) 105-118.

Inhoud: De carrière van de geboren Weertenaar van 1624-1665, met name in de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) en als commandant van Pilsen, Eger en Praag wordt beschreven.

Emile Haanen, 'De testamenten van Jan van der Croon en Jan van Werth'.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 1987 2 (1987) 113-128.

Inhoud: De laatste wil van beide militairen, actief tijdens de Dertigjarige Oorlog en beiden gestorven in Bohemen, wordt beschreven en met elkaar vergeleken, waaruit duidelijke karakterverschillen blijken. Beide personen werden of worden hier te lande vaak met elkaar verwisseld.

J. Verzijl, 'Jan, Vrijheer van der Croon, de Limburgse Jan van Weert en zijn familie'.
In: De Limburgse Leeuw, orgaan ter bevordering van de studie der genealogie en heraldiek in Limburg 4 (1955-1956), 139-141.

Inhoud: Geeft een aantal eigendomsoverdrachten uit de periode 1596- 1631, mogelijk verbandhoudende met familie Van der Croon.

G.C.E. Crone, 'Bijdrage tot de levensgeschiedenis van Jan, Vrijheer van der Croon'.
In: Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg à Maestricht 58 (1922) 45-64.

Inhoud: Gedateerd artikel. Van belang is nog wel zijn stamboom.
 

Stamboom van Jan van der Croon, behorend bij voornoemd artikel.

J. Habets, 'Tot de geschiedenis van Jan van der Croon'.
In: Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Duché de Limbourg 4 (1867) 154-158.

Inhoud: Betreft de weergave van 18e eeuwse vermeldingen in het fondatieboek en de jaargetijdenkalender van het klooster der penitenten-recollectinnen te Weert. Het tweede deel is – zoals de auteur al vermoedde – een ongeloofwaardig verhaal met onjuiste gegevens over de afkomst en begin van de carrière van Jan van der Croon.

Bernd Warlich, 'Croon, Jan van der [Corona, Croen, Crona, Lacron, La Cron, von der Kron, Johann (Jan, Jean) Freiherr de la]'.
In: Der Dreißigjährige Krieg in Selbstzeugnissen, Chroniken und Berichten.

Inhoud: Biografische schets over Jan van der Croon tijdens de dertigjarige oorlog.
Zie: klik hier

Jozef Habets, Jan van Weert, generaal der Beijersche en keizerlijke kavallerie en Jan van der Croon, goeverneur van Praag en onderkoning van Bohemen : eene bijdrage tot de geschiedenis van den Dertigjarigen Oorlog. Roermond, 1862, pp. 176.

Inhoud: Aan iedere verwarring tussen de niet-Weertenaar Jan van Weert of Werth en de Weertenaar Jan van der Croon of De la Croon wordt een eind gemaakt. De 54 bladzijden omvattende biografie van Jan van der Croon is slechts ten dele verouderd. Deze is te vinden in het tweede deel van het boekwerk.
Zie: klik hier

Terug naar overzicht